اثر محلول پاشی عناصر آهن و روی در زمان های متفاوت برعملکرد و تولید اسانس گیاه دارویی بابونه آلمانی (matricaria chamomilla l.)

به منظور بررسی اثر محلول پاشی عناصر کم مصرف آهن و روی بر عملکرد، اسانس و مواد موثر گیاه دارویی بابونه دو آزمایش در سال های 1387 و 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا گردید. آزمایش ها به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار پیاده گردید. تیمارها شامل محلول پاشی آهن، روی و آهن و روی (با غلظت 5/3 درهزار سولفات آهن و سولفات روی) در زمان های متفاوت (مرحله ساقه روی، مرحله گلدهی و هردو مرحله) و تیمار عدم محلول پاشی (شاهد) بودند. نتایج تجزیه مرکب دوساله نشان داد زمان محلول پاشی اثر معنی داری (01/0p<) بر تعداد پنجه در بوته، تعداد ساقه فرعی در بوته، تعداد کاپیتول در بوته، قطر کاپیتول، عملکرد کاپیتول، عملکرد اسانس و عملکرد بیولوژیکی داشت. بیشترین مقدار این صفات در اثر محلول پاشی در هردو مرحله ساقه روی و گلدهی حاصل شد. ارتفاع بوته، قطر کاپیتول و شاخص برداشت کاپیتول در سطح احتمال 5 درصد، تعداد برگها، پنجه ها و ساقه های فرعی در بوته، قطر ساقه و طوقه، عملکرد کاپیتول، درصد اسانس، عملکرد اسانس، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت اسانس در سطح احتمال یک درصد تحت تأثیر تیمار نوع محلول پاشی قرار گرفتند. بیشترین ارتفاع بوته (87/57 سانتی متر)، قطر کاپیتول (48/7 میلی متر)، شاخص برداشت کاپیتول (28/30 درصد)، تعداد برگ ها (5/144)، پنجه ها (9/6)، ساقه های فرعی (19/14) و کاپیتول ها (64/127) در بوته، قطر ساقه (93/5 میلی متر) و طوقه (1/9 میلی متر)، عملکرد کاپیتول (98/1962 کیلوگرم در هکتار)، درصد اسانس (06/1 درصد)، عملکرد اسانس (83/20 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد بیولوژیکی (38/5531 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت اسانس (25/0 درصد) با محلول پاشی آهن + روی مشاهده شدند. اثر سال بر ارتفاع بوته، تعداد کاپیتول ها در بوته، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت اسانس در سطح احتمال یک درصد و بر عملکرد کاپیتول، درصد اسانس و شاخص برداشت کاپیتول در سطح احتمال 5 درصد معنی دار شد. ارتفاع بوته، تعداد کاپیتول ها در بوته، عملکرد کاپیتول و عملکرد بیولوژیکی در سال اول (1387) بیشتر از سال دوم (1388) بودند. اما درصد اسانس، شاخص برداشت کاپیتول و شاخص برداشت اسانس در سال دوم بیشتر از سال اول بودند. اثر زمان محلول پاشی بر غلظت عناصر منیزیم (05/0p<)، سدیم و آهن (01/0p<)، نوع محلول پاشی بر غلظت عناصر کلسیم (05/0p<)، فسفر، منیزیم، سدیم، روی و آهن (01/0p<) و اثر متقابل آنها بر غلظت کلسیم (05/0p<)، سدیم و مس (01/0p<) بخش هوایی بابونه معنی دار شدند. مهمترین ترکیبات اسانس شامل(e)-? -farnesene، spathulenol، bisabolol oxide b، bisabolone oxide، ?-bisabolol، chamazulene، bisabolol oxide a و cis-en-in-dicycloether بود. بیشترین مقدار (e) -? –farnesene(016/6 درصد)،spathulenol(134/3 درصد)، bisabolol oxide b(455/12 درصد)، bisabolone oxide(304/16 درصد)،?-bisabolol(667/6 درصد)، chamazulene(892/5 درصد)،bisabolol oxide a(206/53 درصد) و cis-en-in-dicycloether(075/14 درصد) به ترتیب تحت تأثیر تیمارهای محلول پاشی با آهن در مرحله گلدهی، محلول پاشی با روی در مرحله ساقه روی، محلول پاشی با آهن در مرحله ساقه روی، محلول پاشی با آهن در هردو مرحله ساقه روی و گلدهی، محلول پاشی با آهن + روی در هردو مرحله ساقه روی و گلدهی، محلول پاشی با روی در مرحله ساقه روی، شاهد و محلول پاشی با روی در مرحله ساقه روی حاصل شدند. بنابراین محلول پاشی آهن و روی در افزایش و بهبود عملکرد کاپیتول، اسانس و ترکیبات موثر بابونه نقش عمده ای را خواهند داشت. مخصوصاً اگر این عناصر با هم و در هردو مرحله ساقه روی و گلدهی مصرف شوند.